18 en dan?

In theorie zijn jonge nieuwkomers en Nederlandse kinderen voor de wet gelijk. Dit blijkt ook in de praktijk wanneer kinderen te maken hebben met de verzorgingsstaat. Of je nu in Nederland geboren bent of niet, er is hoe dan ook iets vreemds aan de hand wanneer je ondersteuning vanuit de verzorgingsstaat nodig hebt en je richting je 18e verjaardag gaat.

Jonge nieuwkomers delen dus op bureaucratisch niveau ervaringen met Nederlandse kinderen. Dat die specifieke uitdagingen reëel zijn, kwam in de Maaksessies op verschillende momenten aan bod. Zo ook in het verhaal van professionals die betrokken zijn bij kinderen en bij de 18e verjaardag ineens uit beeld moeten verdwijnen omdat zij alleen vanuit het voogdijschap of de Jeugdwet zijn ingekocht en er geen verlenging mogelijk is van hun begeleiding;  of Moussa die relatief laat in Nederland aankwam op zijn 17e, slechts korte tijd ondersteuning kon krijgen en nog lang niet klaar was om te beginnen aan een vervolgopleiding. Daardoor werd hij zonder begeleiding, met een jongerenuitkering, zonder sociaal netwerk in een te dure sociale huurwoning geplaatst en belandde hij uiteindelijk met schulden en zonder startkwalificatie op de Gelderse straten. 

Toch zijn er voor kinderen die naar Nederland moesten vluchten ook nog specifieke uitdagingen, zoals Moussa’s gebrek aan een sociaal of professioneel netwerk. Bij die uitdagingen, en ook de mogelijke oplossingen, staan we in dit hoofdstuk stil. Puntsgewijs halen we de belangrijkste inzichten van en over jonge nieuwkomers uit de Maaksessies aan. Daarbij maken we een onderscheid tussen jongeren die alleen in Nederland zijn (de zogenoemde Alleenstaande minderjarige vreemdelingen, of amv’s), en jongeren die hier met familie zijn gekomen.

Voordat we dit delen, zijn er twee algemene observaties die we willen optekenen.

Bekeken door de ogen van het systeem gaat er van alles niet goed met deze jongeren. Niet alleen door onbedoelde effecten van het beleid, maar ook kunnen of willen jongeren soms niet mee in zaken die goed bedoeld zijn: de ondersteuning bij huishoudelijke taken, geldzaken of sociale activiteiten. Vanuit dat aanbod geredeneerd zijn de jongeren dan niet coöperatief, niet begeleidbaar of niet bereikbaar. Het kind verdwijnt uit beeld en de afnemer van de diensten komt op de voorgrond. Daarmee verdwijnt ook maar al te vaak de mogelijkheid om het kind te zien als wie hij of zij is. Aanbodgericht denken, beperkingen vanuit de instrumenten die door Nederlanders zijn ontwikkeld, belemmerend beleid, dit zijn allemaal hindernissen die een goede relatie tussen professional en jongere in de weg staan. Het feit dat iemand vanaf 18 zogenaamd volwassen is, versterkt dit enorm.

Lessen:

Net als bij kinderen die een gezinshereniging doormaken, dragen jonge nieuwkomers met familie in Nederland relatief vaak zorg voor hun gezin, bijvoorbeeld in de vorm van mantelzorg als er (psychische) gezondheidsproblemen zijn. Omdat ze jonger zijn en sneller leren, worden ze vaak ingezet als tolk of woordvoerder namens het gezin. Ook als het zaken betreft waar ze eigenlijk niet veel van af weten, of van af zouden moeten weten.