Sociale verbondenheid

“In mijn land komen mensen uit zichzelf naar je toe om je te helpen. Hier moet je de hele buurt uitnodigen en zeggen ‘Ik ben hier’.”  – expert tijdens Maaksessie

Een onderwerp dat in alle Maaksessies terugkwam, is de behoefte aan en het gemis van een gevoel van verbondenheid. Tegelijkertijd is het ook het minst grijpbare of maakbare onderwerp. Iedereen begrijpt dat prettig contact met je nieuwe landgenoten essentieel is, maar het verschilt per persoon af wat prettig contact is. Relaties laten zich ook niet afdwingen. Je kunt etentjes organiseren zoveel je wilt, maar als de klik er niet is, ontstaat er geen verbinding.

Bovendien is dat informele aspect -burencontact, maatjes, samen eten of dansen- nu juist iets van de samenleving, en minder of niet van de overheid die gewend is een belangrijke en aanwezige rol te spelen in het leven van nieuwkomers. De gemeente kan vooral een financiële of aanjagende rol spelen, in de hoop dat er mensen of organisaties zijn die zich inzetten voor verbinding. Naast relaties laten ook maatschappelijk initiatieven zich niet afdwingen.

En toch is er iets aan de hand met die sociale verbondenheid. De Maaksessies gaven ons geen optimistisch beeld van de mate waarin nieuwkomers zich thuis en verbonden voelen in Gelderland. We hoorden veel over de moeizame pogingen van nieuwkomers om in contact te komen met Nederlanders. Van de verwondering over het moeten maken van afspraken, van de afwezigheid van een eetcultuur als bindmiddel, tot het botweg afwijzen van contact, al dan niet op basis van iemands religie of huidskleur. Mensen gaven vrijwel altijd aan dankbaar te zijn dat ze in veiligheid konden leven en dat Nederland natuurlijk veel kansen en mogelijkheden biedt, maar er klonk ook verdriet over eenzaamheid, het gevoel niet erkend te worden, ongelijkwaardige relaties, en steeds maar weer dankbaar moeten zijn.

Tegelijkertijd hoorden we in elke Maaksessie wel een voorbeeld van een betekenisvolle verbinding: De Eritrees-Nederlandse jongen die iemand op sleeptouw nam en zo de Nederlandse wereld voor de ander opende; de buurman die elke dag op de stoep stond toen het zwaar was; de vrouw om de hoek die haar professionele netwerk deelde; de professional die echt luisterde en een studiedroom mogelijk maakte; de docent die talent herkende en daarnaar handelde. Als je mensen vraagt naar wat nu echt verschil heeft gemaakt in hun prille leven in Nederland is dat vaak een individu.

En dat het verschil eigenlijk altijd gemaakt wordt door mensen, maakt sociale verbondenheid zo’n urgent en toch ongrijpbaar thema. Dat relaties essentieel zijn, herkennen we ongetwijfeld allemaal. Maar wat te doen met het feit dat het aangaan van die relaties vaak zo moeizaam gaat?

De onderzoekers Ager en Strang (2004, 2008) hebben naar honderden nieuwkomers in het Verenigd Koninkrijk geluisterd en concludeerden ver voor de Maaksessies hoe belangrijk verbondenheid is. Zij zagen bovendien dat er drie verschillende niveaus van verbondenheid bestaan: Om je thuis te voelen, is het niet alleen van belang dat je verbonden bent met lokale gemeenschappen, maar ook met je eigen gemeenschap én met de lokale en nationale instanties. In dit hoofdstuk bespreken wij het belang van twee van de drie verschillende niveaus van verbondenheid, namelijk verbondenheid met de eigen gemeenschap en verbondenheid met lokale gemeenschappen.