#4 Maaksessie Sleutelpersonen in Gelderland

De Maaksessie

Het vertrekpunt van de Maaksessie is de stem van de sleutelpersonen zelf. Wat hebben sleutelpersonen nodig om een goede route uit te stippelen voor de toekomst? Wat hebben sleutelpersonen nodig om hun werk te kunnen doen? Waar ligt de grens tussen werk en privé? Een vergoeding of geen vergoeding? Hoeveel training heb je nodig voor je een sleutelpersoon kunt zijn? Wat hebben organisaties die sleutelpersonen opleiden nodig, en de werkgevers die sleutelpersonen uiteindelijk inzetten in hun organisatie? Wat betekent dit voor de huidige randvoorwaarden? Daarom begonnen we de Maaksessie met het centraal stellen met het centraal stellen van de sleutelpersonen zelf, en de organisaties die achter hen staan.

De Maaksessie faciliteerde vier dingen:

1. Kennis en ervaring rond de inzet van sleutelpersonen delen, expliciteren en verdiepen.
2. In kaart brengen welke zorgen, uitdagingen en successen sleutelpersonen, de organisaties achter hen, en werkgevers ervaren. 
3. Ontwerpen van acties om de positie van sleutelpersonen te versterken
4. En de Maaksessie was ook een goede gelegenheid om elkaar te leren kennen en ervaringen uit te wisselen. Zo ontstaan er nieuwe samenwerkingen tussen sleutelpersonen, de organisaties achter hen,  en werkgevers. Dit soort samenwerkingen zijn noodzakelijk maar niet vanzelfsprekend. Alleen al deze ontmoetingen beschouwen wij als een succes van de Maaksessie.

We begonnen met een reeks interviews waarin Akberet Mehari Okbu, Azza Mansour en Hussein Hassan hun ervaringen deelden als sleutelpersoon. Daarna kwam een tweede ronde met Abdulwase Omar namens VluchtelingenWerk Oost Nederland, Keen Mahamed, namens Bindkracht10, Maria Verkade namens SAMAH, en Inge Goorts namens Pharos. Zij vertegenwoordigen de organisaties achter de sleutelpersonen. 

De deelnemers kregen de volgende luisteropdrachten: 

• Wat is positief in deze verhalen?
• Wat is negatief in deze verhalen?
• Wat voor onderzoeksvragen liggen hier?
• Wat moeten de instanties in hun oren knopen?
• Wat moeten de nieuwkomers in hun oren knopen?

Perspectief professionals

Abdulwase zit er namens Vluchtelingenwerk Oost Nederland (VWON). Daarnaast heeft hij de Vereniging Sport en Integratie opgericht in Arnhem die een aantal keer per week activiteiten organiseert. Het is een buurtvereniging. Voor Abdulwase is een sleutelpersoon iemand die initiatief neemt en mensen verbindt. Die een brug is. Sleutelpersonen moeten goed kunnen samenwerken met andere instanties. De sleutelpersonen waar hij mee werkt moeten goed kunnen communiceren met iedereen en initiatief kunnen nemen. Dat kan gaan om het organiseren van hele praktische hulp in ingewikkelde omstandigheden. Bijvoorbeeld als iemand overlijdt die geen verzekeringen heeft. Zijn doel is dat sleutelpersonen meer trainingen krijgen. In presentatievaardigheden, in feedback geven. En training zodat ze vaardigheden kunnen ontwikkelen. 

Keen van Bindkracht10 zet interculturele consulenten in naast hulpverlening. Als culturele brugfunctie tussen hulpverlening en nieuwkomers. Als hulpverlening doen zij opvoedingsondersteuning en jongerenwerk. Zij hebben 24 interculturele consulenten die de hulpverlening ondersteunen.  Haar consulenten krijgen een vrijwilligersvergoeding. Maar het liefst zou ze deze mensen een normaal salaris geven. De interculturele consulenten behandelen ze als een gelijke: ‘Ik ben afhankelijk van hen alleen al voor het tolken. Tolken is een belangrijk onderdeel van wat zij doen. Maar zij zijn meer dan dat. Ze hebben een adviserende rol en denken mee. We geven ze ruimte.’ Keen stelt zich daarin kwetsbaar op. ‘Ik zeg dan ik weet hier niks van. Ik neem ze mee en ik neem ze serieus, maar ik moet ze ook beschermen. Ik coach ze ook’. Bij Bindkracht10 proberen ze de interculturele consulenten toe te leiden naar een betaalde baan. Niet per se binnen de eigen organisatie, maar daarvoor zetten ze hun gehele netwerk in. 

Maria heeft een netwerk van jongeren ‘SAMAH’ die hier ooit als vluchteling naartoe zijn gekomen. Die noemt ze changemakers, geen sleutelfiguren. Ze zijn gericht op vooruitgang, op verandering in de toekomst. Het werk wordt gedaan voor jongeren, door jongeren. Door jongeren die weten hoe lastig het is om hier te komen en dat je dan uitleg over hoe Nederland werkt nodig hebt. Zij geven aan jongeren wat zij zelf hebben gemist toen zij nieuw kwamen. De jongeren krijgen een vrijwilligersvergoeding. En de jongeren die echt op opdrachten meewerken betalen ze evenveel als zichzelf. Ze bieden geen standaard opleiding aan. ‘Een changemaker ben je door degene die je bent’. Toch vragen ze wel aan de jongeren wat ze nodig hebben om dit te doen. En dat proberen ze dan te realiseren. Het is op maat ondersteuning. De klik hoeft bij SAMAH niet te liggen in culturele achtergrond. Dat kan zelfs in de weg zitten. ‘We trainen samen met jongeren de leerplichtambtenaren die zeggen: ‘ze komen niet opdagen’, of ‘ze zijn niet gemotiveerd’. Dan gaan jongeren mee die last hebben gehad van leerplicht en verzuim. Ze proberen ervoor te zorgen dat ze hun persoonlijke verhaal kunnen overstijgen.’

Soms krijgen ze een mail binnen dat ze een tolk nodig hebben, maar daar zijn zij niet voor. ‘Onze changemakers zijn er om de verbinding te leggen, wanneer dit nodig en nuttig is of om als voorbeeld te dienen van waaruit jongeren soms vertrekken. Wij zijn veel meer bezig met die verantwoordelijkheid leggen bij organisaties. Als dit niet lukt, regel dan een tolk. Als er op cultureel vlak misverstanden zijn, regel dan een sleutelpersoon. Sleutelpersonen zijn ondersteunend naar mijn mening, en de organisaties zijn verantwoordelijk’. Maria heeft het idee dat sleutelfiguren te snel worden ingezet door organisaties zodat nieuwkomers gaan doen wat de organisaties willen. Als nieuwkomers niet willen luisteren, dan worden sleutelpersonen ingezet om de nieuwkomers toch te laten handelen zoals de instanties willen. Zij vindt dat mensen met elkaar in gesprek moeten gaan voordat er sleutelpersoon wordt ingezet.

‘Mijn wens is een sleutelpersonen-academie’. Dat zegt Inge, die namens Pharos spreekt tijdens de Maaksessie. ‘Dan zouden we de huidige training uitbouwen op kennis en vaardigheden. En organisaties die sleutelpersonen inzetten beter begeleiden’. Pharos leidt sleutelpersonen in de gezondheidszorg op. De sleutelpersonen zijn niet van Pharos maar worden wel door hen getraind. Daarna gaan ze aan de slag bij organisaties door het hele land. ‘De mensen die bij ons komen, daar zit het sleutelpersoon zijn al in’. Training is nodig om veel kennis te krijgen over hoe dingen werken in NL. Ze beaamt dat de huidige training te kort is. Ook zij zou meer tijd en ruimte willen voor diepere training. De training heeft een paar kernelementen. Kunnen presenteren, omgaan met vertrouwelijkheid, goed samenwerken en feedback geven. Dat is de basis om te starten als sleutelpersoon. Ook is het heel waardevol om andere sleutelpersonen te leren kennen. Sleutelpersoon zijn is niet makkelijk. Alleen al het kunnen delen van ervaringen met anderen. Het hebben van een klankbord, dat is heel erg belangrijk.

Ze hebben wel eens een gesprek gevoerd over een uitzendbureau voor sleutelpersonen. Maar ze denkt dat het belangrijk is dat een sleutelpersoon een eigen netwerk heeft. Dus dan werkt een bureau niet. Het vertrouwen is belangrijk. Die vertrouwensband moet groeien. Daarom gaan mensen je terugvragen. Ze willen organisaties ondersteunen als zij met een sleutelpersoon aan de slag gaan. De crux is persoonlijke begeleiding in die organisatie. Dat je kunt sparren. Want hoe ver gaat de verantwoordelijkheid van een vrijwilliger? Ik zie vaak dat professionals afschuiven. Een vrijwilliger neemt niet de professie over. Je moet gaan samenwerken, daar hebben organisaties ondersteuning bij nodig en dat zou een rol kunnen zijn die Pharos beter kan pakken. Een succesverhaal zijn wel de mensen die begonnen in een vrijwilligersfunctie, en die doorgroeien in een betaalde functie. Iemand kreeg een betaalde baan in een kaasfabriek. De organisatie waar zij als sleutelpersoon werkte miste haar zo erg dat ze haar hebben teruggekocht. Afhankelijk van de verantwoordelijkheid die mensen krijgen en wat ze zelf willen vindt Inge dat de rol van sleutelpersoon een betaalde baan zou moeten zijn. Meer betaalde banen zou passend zijn.

Actieagenda

Initiatief #1 wil in 2019 het vertrouwen van sleutelpersonen laten groeien bij werkgevers door sleutelpersonen te trainen in het laten aangeven ‘dat dit gewoon werk is’ en door werkgevers bekend te maken met sleutelpersonen.

Initiatief #2 wil in 2019 een campagne ontwikkelen om gemeenten te informeren en te enthousiasmeren over de voordelen van sleutelpersonen. Dit wordt gedaan door het verzamelen van succesverhalen en door deze te delen in verschillende media, waaronder Deedmob, lokale kranten en door het organiseren van een werkconferentie in september 2019.

Initiatief #3 wil in 2019 hun organisaties ondersteunen om sleutelpersonen in te zetten. Dit gaat ze doen door voorlichting te geven aan teams in het sociaal domein en bestuurders van gemeenten samen met sleutelpersonen. Ook gaan ze de positie van sleutelpersonen verstevigen door hen een portfolio met ervaringen en vaardigheden te laten opbouwen. Tot slot willen ze werkervaringsplekken ontwikkelen. Het is een succes als de sleutelpersonen regelmatig worden ingezet en als de rol waardeert wordt met een betaalde functie.

Initiatief #4 gaat in 2019 in hun organisaties van sleutelpersonen een betaalde baan maken. Dit gaan ze onder andere door onderzoek te doen naar de kosten en baten van een sleutelpersoon. Het is een succes wanneer het traineeship wordt omgezet in een betaalde baan.

Initiatief #5 gaat in 2019 gaan sleutelpersonen beter inzetten bij participatietrajecten in gemeenten om zo de kansen voor nieuwkomers op de arbeidsmarkt te vergroten.

Initiatief #6 gaat in 2019 buddyprogramma opzetten voor sleutelpersonen. Op die manier kunnen organisaties sleutelpersonen beter begeleiden in hun ontwikkeling.

Initiatief #7 Dit initiatief heeft nagedacht over hoe je als sleutelpersoon voor jezelf op kunt komen. Zij komen tot de conclusie dat het belangrijk is dat er goede afspraken worden gemaakt tussen de sleutelpersonen en de instanties. Dat het belangrijk is dat je keuzes maakt voor wat leuk vindt om te doen en wat je kunt. Dat je een vergoeding mag vragen voor je inzet. Het gaat ook om het belang van een groepssupport, dat je een uitlaatklep hebt. Dat het belangrijk is om grenzen te stellen aan je beschikbaarheid. Maar gaat ook om het belang van het hebben van een werktelefoon, en over het belang van emotioneel afstand houden. Dit moet leiden tot meer vertrouwen, tot beleid dat beter bij de behoeften van de statushouder past en betere samenwerking tussen sleutelpersonen en instanties.

Initiatief #8 wil de krachten in Gelderland bundelen voor het ondersteunen en opleiden van sleutelpersonen. Hiervoor worden in 2019 de mogelijkheden in kaart gebracht. Een goed overzicht van het aanbod en mogelijkheden helpt om tot een helder basisidee te komen dat duidelijk is over waartoe we opleiden. Het is een succes als er een eenduidig opleidingstraject ontstaat die bekostigd kan worden.