Vrouwen

Gereduceerd worden tot iemand die bevrijd moet worden

Een terugkerende frustratie tijdens de Maaksessies is het dwingende en beperkende perspectief op vrouwen die als nieuwkomer naar Nederland komen. In de voorbereidende redactievergadering van onze Maaksessie Vrouwelijke Nieuwkomers concludeerde een directeur van een maatschappelijk initiatief: ‘dus eigenlijk maakt het niet uit welke ambitie je hebt als vrouw, je moet hoe dan ook bevrijd worden.’ Hiermee doelt ze op het dominante beeld dat bestaat bij professionals en vrijwilligers over vrouwen met een vluchtachtergrond: Deze vrouwen moeten bevrijd worden vanuit een emancipatie-ideaal. Vooropgesteld: wij hebben hier geen kwantitatief onderzoek naar gedaan, maar we hebben hier wel uitgebreid over gesproken tijdens de Maaksessie, redactievergaderingen, en met mensen uit onze eigen online en offline community’s.

We vinden het essentieel dat er vanuit diversiteit en individualiteit naar vrouwen wordt gekeken, zeker in aanloop naar de nieuwe Wet inburgering. Met iedereen, dus ook elke vrouw, zal straks een plan met perspectieven gemaakt worden.

Het beeld van de vrouw als iemand die moet worden bevrijd, als iemand die in Nederland eindelijk kan worden wie ze echt wil zijn, doet geen recht aan de diversiteit van de groep vrouwelijke statushouders. Het doet geen recht aan de vrouw die al werkte en in vrijheid leefde als individu. En tot slot doet het geen recht aan de vrouw die haar man en kinderen op de eerste plek zet en uit zichzelf thuis wil blijven.

Het belangrijkste is dat het stuk voor stuk vrouwen zijn met een eigen stem, verhaal en idee. Zelfs als dit idee nog in ontwikkeling is, of ze in een onvrije of onveilige situatie leeft thuis. Te veel vrouwen geven aan te weinig gehoord te worden, of gehoord te worden vanuit een reeks vooroordelen. De vrouw die nieuw is in Nederland heeft, net als iedereen, recht op individualiteit. Ze heeft recht op werk. Haar hoofddoek en haar Nederlands in ontwikkeling zeggen niets over haar intelligentie of ambitie. Tegelijkertijd heeft ze net zo goed het recht om thuis te blijven. Haar voornemen om haar talent ten dienste te stellen van het gezin wil niet per definitie zeggen dat ze onderdrukt wordt. Het is bovendien nogal aanmatigend dat een land dat zelf matig scoort op gelijkheid tussen man en vrouw, hierover vrouwen en mannen gaat beleren die hier niet zijn geboren.

Verschil maken met de verschillen die ertoe doen: de kracht van een maatschappelijk middenveld

Tot slot willen we benadrukken dat we hiermee niet stellen dat er geen vrouwen zijn die inderdaad niet zelf kunnen beschikken over hun leven; vrouwen die niet mogen werken; vrouwen die juist minder vrijheid ervaren dan thuis omdat Nederland wordt gezien als de boze buitenwereld; meisjes die besneden worden; vrouwen en kinderen die mishandeld worden; vrouwelijke nareizigers die te afhankelijk zijn van hun man; vrouwen die in een huwelijk onder druk leven omdat de genderrollen in Nederland veranderen, bijvoorbeeld als zij beter blijkt te zijn in het leren van de taal of in het aangaan van sociale contacten.

Een belangrijke vraag is hoe een (lokale) overheid zich tot deze groep kan verhouden. Van maatschappelijke organisaties als Stichting IFTIN en van professionals zoals Bet-El Teklemariam leerden we hoe essentieel het is om een vertrouwensband te hebben met deze vrouwen om hen echt te kunnen helpen. Dit vraagt om een intensieve relatie waarbinnen de vrouwen zich vrij voelen om zeer intieme en kwetsbare zaken te delen. Wie zou in de positie moeten zijn dit te realiseren? Hoeveel informatie moet er beschikbaar zijn om toegang te krijgen tot voorzieningen? Wat ons betreft essentiële vragen, zeker ook in het licht van de nieuwe Wet inburgering waarin de lokale overheid een veel grotere rol gaat innemen in de levens van nieuwkomers.

Wij zagen de kracht van het maatschappelijke middenveld tijdens onze maaksessies. En we zien nu ook dat precies dat maatschappelijke middenveld erg zoekende is naar de rol die hij kan spelen binnen het nieuwe stelsel. Daar ligt een belangrijke opgave en dus ook een kans voor 2021 en 2022. Om recht te doen aan de individualiteit van alle vrouwen die als nieuwkomers in de Gelderse gemeenten komen te wonen, zal een pluriforme aanpak essentieel zijn. Juist het maatschappelijke middenveld kan en mag het verschil maken. Dat weet welke verschillen er toe doen.