#11 Maaksessie Meedenken, Meedoen, Meebouwen

Inleiding

Velen in Gelderland zetten zich in voor een vlotte en zinnige integratie van nieuwkomers in de samenleving – niet in het minst nieuwkomers zelf. Voorheen werd veel beleid voor nieuwkomers bedacht, en niet met ze. Dat is aan het veranderen. Onder andere door de voorbereiding van de nieuwe Inburgeringswet voelen veel overheden en organisaties de urgentie die nieuwkomers zelf al veel langer voelden: laat hun kennis en ervaring de basis zijn van alles wat rond nieuwkomers wordt geregeld.

De Maaksessie

Het vertrekpunt van de Maaksessie is de stem van de nieuwkomers zelf. Hebben zij het idee dat er naar hen wordt geluisterd? Dat hun ideeën en adviezen serieus worden genomen door professionals? Dat hun kennis en ervaring de basis is van alles wat er rond nieuwkomers wordt geregeld? Ook betrekken we het perspectief van de organisaties. Wat doen deze organisatie om nieuwkomers bij beleidsontwikkeling te betrekken? Welke vormen kun je inzetten? Hoe creëer je kennis uit ervaringen en observaties? Wat mag je van elkaar verwachten? We begonnen de Maaksessie met een gesprek met nieuwe Gelderlanders, en de organisaties die als missie hebben om participatie van nieuwkomers in het beleid van de Gelderse gemeenten en regio’s duurzaam te versterken.

De Maaksessie faciliteerde vier dingen:

1. Kennis en ervaring rond participatie bij beleidsontwikkeling expliciteren en verdiepen.
2. In kaart brengen welke zorgen, uitdagingen en successen nieuwkomers, de organisaties, gemeenten en de provincie ervaren. 
3. Ontwerpen van acties om participatie van nieuwkomers in beleidsontwikkelingen in Rivierenland te vergroten en te verduurzamen.
4. En de Maaksessie was ook een goede gelegenheid om elkaar te leren kennen en ervaringen uit te wisselen. Zo ontstaan er nieuwe samenwerkingen tussen nieuwkomers, informele organisaties, gemeenten en de provincie. Dit soort samenwerkingen zijn noodzakelijk maar niet vanzelfsprekend. Alleen al deze ontmoetingen beschouwen wij als een succes van de Maaksessie. 

We startten de Maaksessie met een interactief spel. Deelnemers maken tweetallen en vertellen aan elkaar wanneer ze het gevoel hadden dat er écht naar ze werd geluisterd. Vervolgens fuseerden ze tot viertallen. En vertellen aan elkaar het verhaal dat de andere net aan ze heeft verteld. Na de kennismaking gaan we in op de vijf pijlers die volgens OpenEmbassy belangrijk zijn voor een zinvolle en een gelijkwaardige manier van participatie van nieuwkomers. 

1) Bouw een community

2) Een open proces

3) Een heldere rol

4) Een goede voorbereiding

5) Een eerlijke transactie

Na dit gesprek, nodigden we drie andere gasten uit om hun ervaringen en expertise te delen.

Mohammed Badran is oprichter en directeur van SYVNL Refugee Network. Hij houdt zich bezig met integratieprojecten en maakt zich hard om de stem van nieuwkomers mee te nemen bij beleidsontwikkeling. Hij doet dit niet alleen in Nederland, maar ook op Europees niveau en de VN. “Voor ons is het belangrijk dat het hele proces in acht wordt genomen. Wat zijn de behoeftes van nieuwkomers? Tot aan: wat gebeurt er met het advies? […] Wij willen echt de beleidsagenda beïnvloeden.” Mohammed heeft met zijn team de G1000 als initiatief bedacht. Een collectief van nieuwkomers uit Europa dat op allerlei manieren probeert de politiek en beleid over migratie en integratie te beïnvloeden. 

Er is volgens Mohammed een probleem met participatie. Mohammed vindt het belangrijk dat wanneer er wordt gesproken over participatie,  nieuwkomers hun persoonlijke verhaal kunnen delen en dat er representatieve groepen aan tafel zitten die op een gelijkwaardig niveau meepraten. “Wij spreken namens de ervaring van ‘inbetween-ness’, dus hoe je tussen je eigen cultuur staat met je vluchtelingenverleden en de Nederlandse samenleving en hoe die ervaring is, wat de knelpunten zijn en wat er beter kan.” Mohammed geeft aan dat veel partijen en stakeholders zich bezighouden met participatie, maar dat de toegevoegde waarde van nieuwkomers niet altijd wordt gezien. “Zorg ook voor participatie binnen je eigen projecten, zodat een andere dynamiek ontstaat. […] Er zijn veel vluchtelingen organisaties, maar daarbinnen wordt vaak geen rol gegeven aan nieuwkomers zelf.”

Andrea Haverkort is procesbegeleider van de Klankbordgroep bij VWON. Als procesbegeleider neemt zij alle organisatorische rompslomp op zich, zodat de deelnemers zich echt kunnen richten op de inhoud. Andrea onderhoudt contact met externe partijen en met de directie. Ze werkt faciliterend.

VWON is de Klankbordgroep gestart om mensen bij elkaar te brengen die in gesprek gaan en in gesprek blijven. En dat zij advies geven over het beleid van VWON. “Gaandeweg komen we erachter wat er wel en niet werkt, wat lastig is om de groep te blijven horen en dat je niet met elk advies iets kan doen. Vaak vanwege tijd en geld. We hebben de afspraak dat als we niets doen met een advies, we altijd uitleggen waarom niet.” 

De Klankbordgroep bestaat nu twee jaar en wordt nu ook regionaal ingezet. “Je wilt als organisatie graag je diensten tegen zo een klankbordgroep aanhouden. De Klankbordgroep is een manier om iets te toetsen, maar kan naast heel veel andere dingen bestaan. De Klankbordgroep zit half in en half uit een organisatie.”

Renée Frissen is oprichter en directeur van OpenEmbassy. Zij vertelt dat ze op verschillende manieren te maken heeft met participatie van nieuwkomers. “Door instrumenten als de Klankbordgroep kunnen wij onze missie laten slagen bij OpenEmbassy. De stem van nieuwkomers is het vertrekpunt van alles. We adviseren al onze opdrachtgevers om ook zo een groep op te zetten. Wij noemen het alleen geen klankbordgroep, maar een expert pool, met het idee dat bijvoorbeeld beleidsmakers op verschillende manieren, op verschillende momenten naar jou als expert moeten luisteren. Niet perse altijd in de vorm van een groep, soms ook individueel. Er zijn verschillende rollen en momenten waarop nieuwkomers een bijdrage kunnen leveren.” Volgens Renée worden nieuwkomers met alle goede intenties uitgenodigd, maar wordt er niet goed nagedacht hoe je het beste kunt halen uit de aanwezigheid van mensen die ervaringsdeskundigen zijn.

“In het ergste geval zeggen mensen: “Kijk ons nou eens, we hebben mensen uit Syrië uitgenodigd. Dan mag iemand zijn of haar vluchtverhaal vertellen, is iedereen erg aangedaan, maar is er aan het einde van de dag niets verandert. Sterker nog, je doet geen recht aan degene die zijn of haar levensverhaal deelt. Die persoon is dan ook minder geneigd nog een keer te komen.” Je ziet vaak dat er geen vergoeding is om nieuwkomers aan een vergadering deel te laten nemen. Ook wordt er te weinig nagedacht over vervolgacties. Wat wordt er gedaan met het verhaal dat zij delen?”

Wanneer werkt het wel? “We zijn nu betrokken bij gemeenten in Noord-Holland die bezig zijn met aanbestedingen. Op basis van welke kennis doen zij dat? Hoe weet je dat als gemeente? Waar baseer je het op? Wij hebben als OpenEmbassy op verschillende momenten mensen die aan het inburgeren zijn uitgenodigd om hun kennis te delen. En daar komen echt andere ideeën uit.” Het is volgens Renée belangrijk om in het proces verschillende momenten te zoeken om mensen in te pluggen en mee te laten doen. Voor beleidsmakers is het essentieel om naast degene te zitten over wie je praat. “En als je denkt dat dit belangrijk is, ik zou willen dat iedereen dat vindt, dan is het belangrijk om na te denken waarom je die stem nodig hebt? En als je dit alleen extern doet, ben je niet lekker bezig. Je bent er niet alleen met een Klankbordgroep. Er zijn verschillende vormen en de eerste is om nieuwkomers aan te nemen.”

Actieagenda

Initiatief #1 gaat ervoor zorgen dat er een meer gelijkwaardige balans komt tussen geven en nemen. Zij vinden het belangrijk dat nieuwkomers een kans krijgen om een bijdrage te leveren. De volgende acties zijn hiervoor belangrijk: het organiseren van ontmoeting/kennismaking (op wijk/stadsniveau), oudkomers zijn brug/voorbeeld voor nieuwkomers, start met geven/bijdragen direct na het begin van/start van leven in Nederland, focus op kleinschalige inzet. Om deze actie te laten slagen moet er het komende half jaar ontmoeting plaatsvinden, in contact gaan met VWON, Step, inburgeringsorganisaties en het COA. En tot slot moet er een plan opgesteld worden. De actie is een succes als er mensen zijn die luisteren, zoals wethouders en er een ontmoetingsmoment is waar mensen laten zien wat er gebeurd. 

Initiatief #2 gaat vrouwelijke nieuwkomers die moeilijk de deur uit komen betrekken bij beleid dat goed werkt voor hen. Dit willen zij doen door voor ontmoetingen te zorgen via verschillende cursussen, zoals naaien, muziek, fietsen, koken. Daarbij is het van belang dat er goede afspraken worden gemaakt, niet alleen gezelligheid, maar ook goede en duidelijke afspraken. Ook willen zij dit doen door een vertrouwde omgeving te creëren, zodat vrouwen zich gehoord en gezien voelen en daarbij het gevoel hebben dat hun mening belangrijk is. Ook willen zij dit doen door beleidsmakers uit te nodigen bij deze ontmoetingen. Om deze actie te laten slagen is het nodig om gewoon te beginnen en vrouwen uit te nodigen. De actie is een succes als vrouwen hun mening kunnen en durven te uiten.

Initiatief #3 gaat vrouwelijke nieuwkomers die moeilijk de deur uit komen betrekken bij beleid dat goed werkt voor hen. Dit willen zij doen door bijeenkomsten en activiteiten te organiseren en deze te koppelen aan beleidsthema’s. Om deze actie te laten slagen is het belangrijk dat er een goede inventarisatie is van bestaande mogelijkheden om activiteiten te organiseren. Ook is het belangrijk om samenwerkingen op te zoeken en activiteiten te kaderen. Tot slot is structuur van belang en het inzetten van sleutelpersonen ook. De actie is een succes als we werkelijk iets hebben geleerd van een ander, als er geevalueerd wordt, als er meer kennis vergaard wordt, als dat omgezet wordt in actie, als potentie ontdekt wordt en dit vervolgens gekoppeld wordt aan praktische acties.

Initiatief #4 gaat ervoor zorgen dat ervaringsdeskundigen in worden gezet in zijn/haar gemeente/organisatie. Dit willen zij doen door ervaringsdeskundigen en werkgevers bij elkaar te brengen. Het doel is over en weer kennis en samen voorwaarden schetsen, zodat er goed samengewerkt kan worden. Om deze actie te laten slagen moet er het komende half jaar werkgroep overtuigd en geactiveerd worden, bedrijven benaderd worden, OpenEmbassy actieonderzoek gedaan worden en een bijeenkomst georganiseerd worden De actie is een succes als er een switch is bij werkgevers: in plaats van ja, maar… ja, en….

Initiatief #5 gaat de stem van nieuwkomers structureel betrekken bij de ontwikkeling van beleid. Dit willen zij doen door behoeftenonderzoek onder SH in Hengelo, de kennis over hoe je een klankbordgroep opzet en inzet deelt, met dit concept aan de slag te gaan en dit concept bespreekt met de gemeente Nijmegen tbv de Inburgeringswet. Om deze actie te laten slagen is het belangrijk dat er het komende half jaar 1) een klankbordgroep wordt aangesloten bij bestaande, structurele structuur. 2) communiceren over de Klankbordgroep (LinkedIn etc) > meer bekendheid 3) behoeften onderzoek onder SH – op Facebook. De actie is een succes als de klankbordgroep goed betrokken wordt in alle fases van het beleidsproces en de klankbordgroep ook inspreekt in de raad van de gemeente. 

Initiatief #6 gaat ervoor zorgen dat er meer zelforganisatie voor nieuwkomers wordt gefaciliteerd. Dit willen zij doen door een landelijke inspiratiebijeenkomst te organiseren over zelforganisatie. Het doel is: halen – brengen – verenigen – uitwisselen – inspiratie). Om deze actie te laten slagen is het belangrijk dat er het komende half jaar z.o’s in kaart worden gebracht, contacten leggen, de dag organiseren. De actie is een succes als deelnemers 1) geïnspireerd naar huis gaan 2) meer inzicht hebben in hun behoeften en mogelijkheden. 

Initiatief #7 gaat collega’s overtuigen om nieuwkomers in te zetten bij beleid(ontwikkeling). Dit willen zij doen door dit te agenderen en hierover in gesprek te gaan. Ze willen klein beginnen, binnen eigen invloedssfeer. Om deze actie te laten slagen is het belangrijk om het komende half jaar ervaringen met elkaar te delen, de tips en tops. De actie is een succes als er 10 ‘zelf-doe’ acties zijn geweest. 

Initiatief #8 gaat ervoor zorgen dat nieuwkomers worden ingezet bij de Veranderopgave in de gemeente, regio en provincie. Dit willen zij doen door in gesprek te gaan met nieuwkomers, oudkomers (bijvoorbeeld de Klankbordgroep). Per onderdeel specifiek mensen aanpassen aan het onderwerp. Het is belangrijk dat mensen kennis en ervaring delen die zij hebben over het onderwerp. Goed opletten bij de selectie; het beste via tussenpersonen. Om deze actie te laten slagen is het belangrijk dat er het komende half jaar wordt nagedacht over een vergoedingssysteem, oud- en nieuwkomers worden verzameld, onderdelen worden bepaald en aandacht voor overgangen tussen onderdelen komt. Tot slot is een 0-meting van belang. De actie is een succes nieuwkomers zichtbaar zijn bij beleid, maar ook in de brede zin. Dat er beleidsmakers gekoppeld worden aan nieuw- en oudkomers. Tot slot wanneer er verbetering is in de cijfers na de 0-meting.

Initiatief #9 gaat ervoor zorgen dat nieuwkomers met ontheffing van inburgering zelfredzaam worden. Dit willen zij doen door deze nieuwkomers pro-actief te benaderen, op een cultuursensitieve manier, door aan te sluiten bij interesses en achtergrond, via taal met praktisch onderwijs in een talige omgeving, met een programma (de deur uit!) en via een vraagportaal (op een laagdrempelige manier). Om deze actie te laten slagen is geld van belang, een goed plan van aanpak en een tijdspad (SMART). Tot slot is het van belang als de doelgroep in kaart wordt gebracht. De actie is een succes als de voorgaande punten over een half jaar gerealiseerd zijn en als daarnaast ten minste 50% van de deelnemers na deelname aan het project een zinvolle dagbesteding heeft.