Voor haar master thesis Sociologie deed Sarah Rhee onderzoek naar de bijdrage van het TOMaatjes project op een betere ondersteuning van kinderen met een nieuwkomersachtergrond in het onderwijs. Deze vormen een kwetsbare groep die extra aandacht nodig heeft. Het project Thuisonderwijsmaatjes (TOMaatjes) richt zich op het begeleiden van kinderen en ouders bij het schoolwerk en het bevorderen van de relatie tussen gezin en school.
Onderzoek laat zien dat veel kinderen van nieuwkomers onderpresteren op school in relatie tot hun klasgenoten. Zij hebben vaak geen sterk ondersteunend netwerk en ervaren moeilijkheden met het aanleren van een nieuwe taal en de aanpassing aan een nieuw land.
Bevindingen in 4 thema’s
Thuisonderwijsmaatjes (TOMaatjes) koppelt ervaren Nederlanders aan nieuwkomergezinnen om kinderen en ook ouders te ondersteunen bij het schoolwerk. Een TOMaatje geeft niet alleen bijles, maar organiseert ook de nodige steun voor het kind thuis en op school, en voor de ouders. Het onderzoek van Sarah focust op de vraag hoe dit project kan bijdragen aan een verbeterde ondersteuning van vluchtelingenkinderen in het onderwijs.
In het onderzoek zijn 16 semi-gestructureerde interviews afgenomen met zowel de ouders van de kinderen als de maatjes. Hierbij is gewerkt met een aantal sentisizing concepts rond onderwijsintegratie, ouderparticipatie op scholen en mentoren (voor een uitgebreide methodologie zie de Master Thesis). De bevindingen van het onderzoek zijn opgedeeld in de volgende 4 thema’s:
Achterstand kinderen
De taalachterstand blijkt een belangrijke rol te spelen bij de achterstand van deze kinderen op school. Thuis spreken kinderen vaak hun moedertaal waardoor zij niet genoeg oefenen met het Nederlands. Dit heeft invloed op hun woordenschat, begrijpend lezen en spelling. De taalachterstand heeft ook gevolgen voor andere vakken, zoals rekenen. Voor de ouders lijkt het hebben van een taalachterstand bij hun kinderen de belangrijkste reden dat zij hen aanmelden voor het TOMaatjes project. Het feit dat Nederlands de tweede of derde taal is maakt het voor hun kind moeilijker dan voor de andere kinderen op school […].
Beperkte ondersteuning
Uit de interviews blijkt dat de belangrijkste reden die het vermogen van ouders om hun kinderen te helpen beïnvloedt, is dat de ouders de taal niet goed spreken. Hierdoor begrijpen ze vaak niet wat hun kind precies moet doen of leren voor school, en dit is dan ook een belangrijke reden waarom ze hun kinderen aanmelden voor het TOMaatjes-project. De taalproblemen beïnvloeden niet alleen de betekenis van woorden, maar ook het begrip van concepten.
Daarnaast hebben ook ouders een gebrek aan inzicht in het Nederlandse schoolsysteem. Zo is het ook voor hen onduidelijk wat precies alle mogelijkheden voor hun kind zijn na de basisschool en wat de verschillen zijn tussen onderwijsniveaus. Ook begrijpen ouders niet altijd wat een Cito-toets inhoudt of hoe ze een rapport moeten interpreteren. Daarnaast is het ook lastig voor sommige ouders dat dingen in Nederland anders worden uitgelegd. Al deze zaken maken het voor de ouders moeilijk om aan te haken op de loopbaan van hun kind en hen effectief te ondersteunen [..]
Bijdrage TOMaatjes
Uit de gesprekken met de maatjes blijkt dat ze positieve verbeteringen zien in de schoolprestaties van de kinderen. Ze merken dat de kinderen vooruitgang boeken in begrijpend lezen, rekenen en het leren van moeilijke woorden. De maatjes bieden begeleiding bij boekbesprekingen, spreekbeurten en andere schooltaken, en zien positieve resultaten. Ouders bevestigen dat hun kinderen beter presteren op school en hun cijfers zijn verbeterd.
Sommige maatjes bieden ook groepslessen aan, wat positieve effecten heeft op het gevoel van eenheid onder de kinderen. Maatjes spelen volgens zichzelf een belangrijke rol bij het helpen van kinderen om mee te komen in de klas. Ze bieden persoonlijke aandacht waarbij zij ook aandacht besteden aan het aanleren van hoe bepaalde opdrachten het beste aangepakt kunnen worden en het uitleggen van regels. Herhaling van lesstof wordt als erg belangrijk gezien voor de verbetering. Maatjes ondersteunen ook de motivatie door betrokkenheid te tonen, regelmatig contact te onderhouden en interesse te tonen in de schooltaken en toetsen van de kinderen.
Naast academische ondersteuning bouwen sommige maatjes ook een diepere sociale band op met de kinderen. Ze praten over persoonlijke ervaringen, beladen onderwerpen zoals discriminatie en pesten, en tonen interesse in het privéleven van de kinderen. Ze bieden ook sociale en emotionele steun door positieve feedback te geven, het psychisch welbevinden te bevorderen en open gesprekken te voeren over eventuele moeilijkheden. Sommige maatjes ontwikkelen ook een hechte band met het hele gezin, waarbij ze samen eten, uitstapjes maken en helpen met huishoudelijke taken. De diepere band en positieve stimulatie van de maatjes dragen bij aan het zelfvertrouwen en de motivatie van de kinderen. In het algemeen ervaren de kinderen positieve gevoelens en groeien ze in zelfexpressie en het stellen van vragen naarmate ze langer met de maatjes werken. Het TOMaatjes-project biedt hen een veilige omgeving waarin ze kunnen groeien en waarin ze zich begrepen voelen.
>> Meer over het TOMaatjes project
Rol cultuurbrug
Bij het navigeren door een nieuw land fungeren sommige maatjes als een zogenaamde cultuurbrug; zij brengen Nederlandse normen en waarden over en leggen bepaalde Nederlandse gebruiken uit. Ze leggen bijvoorbeeld uit wat Pasen in Nederland is, waarin zij overeenkomsten proberen te zoeken met feestdagen die in de cultuur van de kinderen belangrijk zijn. Ook helpen zij met het uitstippelen van een carrière-pad voor de kinderen, helpen met het uitkiezen van een goede middelbare school of zorgen dat de kinderen een woordenboek hebben voor de bijles op school.
De maatjes helpen ook de ouders als zij vragen hebben over bijvoorbeeld hun NT2 opleiding of moeite ervaren met het vinden van de juiste instanties. Daarnaast geven ze algemene tips zoals zo veel mogelijk Nederlandse boekjes lezen, naar het jeugdjournaal kijken of naar de bibliotheek gaan. Tot slot zorgen de maatjes ervoor dat de gezinnen even uit hun eigen bubbel komen door met de gezinnen samen te eten of de kinderen mee te nemen naar musea en andere uitstapjes waardoor de ouders en kinderen niet alleen Nederlands spreken, maar ook dingen meekrijgen van de Nederlandse cultuur.