Na tien maanden van verhuizing, verlies en hoop zijn de Oekraïners min of meer gesetteld in hun nieuwe huizen in Nederland, met huizen, werk, verzekeringen en onderwijs voor hun kinderen. Hoewel dit een goed moment lijkt om op te laden en te ontspannen, is het ook een tijd waarin angst, depressie, posttraumatische stressstoornissen en andere psychische aandoeningen de kop op kunnen steken.
Door: Anna Bilenka, met dank aan Heleen Koudijs en Maria Shaidrova.
Toegenomen behoefte mentale ondersteuning
Pharos is een organisatie die zich inzet voor een inclusieve samenleving met gelijke kansen voor een optimale gezondheid. Zij merken dat er een toegenomen behoefte is aan ondersteuning op het gebied van geestelijke gezondheid tijdens deze inwerkperiode. Zij voorspellen zelfs dat het aantal psychische aandoeningen in deze periode kan toenemen tot 13-25%. Tegelijkertijd vragen niet alle Oekraïners (of andere nieuwkomers) om geestelijke ondersteuning.
Waarom is het ongebruikelijk dat Oekraïense mensen psychische ondersteuning zoeken?
Op basis van ons onderzoek en onze observaties, evenals de opmerkingen van specialisten op het gebied van geestelijke gezondheid, hebben we gemerkt dat Oekraïense mensen vaak geen geestelijke gezondheidszorg zoeken vanwege drie belangrijke stigma’s:
- Het geloof dat “ik sterk ben en alles aankan”.
- Het geloof dat “ik niet gek ben, dus ik heb geen hulp nodig.”
- Het idee is dat geestelijke gezondheidszorg duur is.
Hoewel het waar is dat Oekraïners een sterke en veerkrachtige natie zijn (na elf maanden non-stop oorlog te hebben doorstaan), is het ook essentieel om te erkennen dat geestelijke gezondheidsproblemen niet alleen het leven van het individu kunnen beïnvloeden, maar ook relaties, werk en kinderen.
Therapeuten die werken met Oekraïense nieuwkomers verdelen deze mensen in drie groepen:
- Degenen die zo uitgeput zijn van het vechten dat ze geen hulp meer kunnen accepteren.
- Degenen die te verlegen, bescheiden of zich er niet van bewust zijn dat hulp vragen een optie is.
- Degenen die zo wanhopig op zoek zijn naar hulp dat ze bereid zijn om elke aangeboden hulp aan te nemen.
Op basis van de groepen Oekraïense nieuwkomers die door therapeuten zijn geïdentificeerd en de hulpbronnen die in Nederland beschikbaar zijn, heeft Open Embassy 2 manieren bepaald waarop Oekraïense nieuwkomers toegang kunnen krijgen tot geestelijke gezondheidszorg: psychosociale ondersteuning en professionele psychologische behandeling gebaseerd op trauma.
1. Psychosociale ondersteuning
– een preventief-vrijwillige dienst om het trauma te behandelen en een diagnose te stellen.
Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne hebben veel Europese landen ondersteuningsprogramma’s ontwikkeld voor Oekraïense nieuwkomers, inclusief geestelijke gezondheidszorg. Als gevolg hiervan zijn veel organisaties en vrijwilligers nu bereid om Oekraïense mensen te helpen met alle vragen, of ze nu wel of niet gerelateerd zijn aan de oorlog. Om toegang te krijgen tot deze ondersteuning kan de persoon zich registreren op het platform en kort zijn of haar situatie beschrijven. Ze krijgen dan een reactie van een specialist en kunnen 1-4 gratis sessies krijgen om hun verzoek te behandelen. Enkele voorgestelde platforms zijn:
- Mansioglobaalcollectief
Je kunt minstens 5 gratis sessies ontvangen in het Oekraïens of Russisch.
Je kunt een specialist kiezen na registratie op het platform. - Ingewikkeld.leven
Je kunt 4 gratis sessies van elk 40-60 minuten online ontvangen in het Engels.
De prijzen voor behandelingen staan vermeld op de website, maar je kunt de hashtag #therapistforukraine gebruiken om specialisten te vinden die bereid zijn gratis ondersteuning te bieden aan Oekraïense mensen. - Wereld Psychologen
Beschrijf kort je verzoek met je naam en mobiele nummer, en een therapeut zal contact met je opnemen. - Therapie route
Kies een specialist op basis van hun beschrijving en meld je aan. De specialist neemt dan contact met je op. Sessies zijn gratis, maar de specialist bepaalt het aantal sessies.
Toegang via lokale gemeenschappen
Veel Oekraïense nieuwkomers in Nederland hebben lokale gemeenschappen gevormd, die mogelijkheden bieden voor netwerken, recreatieve activiteiten voor kinderen en volwassenen, en ondersteuning op het gebied van geestelijke gezondheid. Om toegang te krijgen tot deze ondersteuning kan iemand lid worden van de groep, aankondigingen voor therapeutische bijeenkomsten volgen, zich aanmelden en deelnemen aan activiteiten zoals yoga, kunstzinnige therapie en op mindfulness gebaseerde stressreductieprogramma’s. De UWRA_Nederland gemeenschap in Amsterdam is bijvoorbeeld erg actief en biedt een verscheidenheid aan therapeutische activiteiten.
Vrijwillige psychologen
Het is mogelijk om Geestelijke gezondheidszorgondersteuning ontvangen van individuele vrijwillige psychologen. Veel specialisten zijn bereid om psychische ondersteuning te bieden, maar het is essentieel om hun achtergrond, opleiding en jarenlange ervaring zorgvuldig te onderzoeken voordat je met de therapie begint. Om ondersteuning te krijgen van een individuele vrijwillige psycholoog, kun je een kort bericht sturen waarin je je zorgen beschrijft en de problemen die je wilt aanpakken. Je kunt dan een geschikte tijd afspreken voor een online ontmoeting en het aantal sessies dat de specialist zal geven, gratis of tegen betaling.
Online geestelijke ondersteuning
Een andere optie is online geestelijke gezondheidsondersteuning van lokale gespecialiseerde groepen. Sommige specialisten hebben groepen gevormd waar mensen directe ondersteuning op het gebied van geestelijke gezondheid kunnen vragen en ontvangen. Om toegang te krijgen tot deze ondersteuning kun je de instructies van de groep volgen.
Een manier om toegang te krijgen tot geestelijke gezondheidszorgondersteuning van lokale specialistische groepen is door lid te worden van de groep “Oekraïense therapeuten in Nederland” en je verzoek in te dienen. Een specialist neemt dan contact met je op via privéberichten om een tijd en frequentie voor sessies af te spreken en het soort therapie te bespreken dat het beste bij je past.
Deelname aan activiteiten
Deelnemen aan activiteiten die anders zijn dan werk en het oplossen van problemen kan een positieve invloed hebben op de geestelijke gezondheid. Deze activiteiten kunnen van alles zijn, zoals yoga, tekenen, licht joggen of wandelen, of boekenclubs. Het kan een uitdaging zijn om tijd of energie te vinden om aan deze activiteiten deel te nemen. Toch zul je waarschijnlijk al na één activiteit een positief effect op je mentale gezondheid merken. Een manier om dit soort activiteiten te vinden is door lid te worden van de Oekraïense gemeenschap Kolo, die is gevestigd in Amsterdam en zich richt op netwerk- en ondersteuningsactiviteiten voor de Oekraïense bevolking. Deze activiteiten omvatten webinars over aanpassing aan een nieuwe samenleving, boekbesprekingen, acupunctuursessies en nog veel meer.
"Vrijwilligersdiensten kunnen niet gemeten worden op hun kwaliteit. Zodra specialisten ernstiger symptomen zien die het dagelijks functioneren kunnen beïnvloeden, is het belangrijk om naar de huisarts te gaan, en doorverwezen te worden naar de maatschappijen die met verzekeringen werken."
Maria Shaidrova, Stichting Opora.
2. Professionele psychologische behandeling gebaseerd op trauma
In Nederland werkt de gezondheidszorg anders dan in Oekraïne. Een van de eerste stappen om toegang te krijgen tot medische behandeling (anders dan receptvrije medicijnen zoals paracetamol en supplementen) is het bezoeken van een huisarts. Hiervoor moet de persoon de huisartsassistent bellen, zijn of haar aandoening beschrijven en een afspraak maken met de arts. Tijdens de afspraak kan de persoon zijn situatie uitleggen en om professionele psychologische ondersteuning vragen.
Bijvoorbeeld: “Ik word hyperactief en kan niet slapen nadat ik ben blootgesteld aan harde geluiden. Ik wil therapie om me te helpen rustiger te worden.” Helaas kan de wachttijd voor professionele therapeutische ondersteuning oplopen tot zes maanden en wordt de therapie meestal in het Engels gegeven, hoewel er Oekraïens sprekende specialisten beschikbaar kunnen zijn.
"Terwijl de patiënt wacht op gespecialiseerde psychologische ondersteuning, kan de huisarts voorstellen om naar een "POH"-specialist te gaan voor interne psychologische sessies. De wachttijd voor de POH psycholoog is veel korter en vaak is een intake op korte termijn mogelijk. Huisartsen en POH's kunnen ook tolken gebruiken voor deze service."
Heleen Koudijs, Pharos
Verzekering
Geestelijke gezondheidszorg wordt in Nederland gedekt door de basisverzekering en de patiënt kan worden doorverwezen naar bedrijven die gespecialiseerd zijn in het behandelen van trauma. Traumatherapie Keuze is daar één van. Daarnaast kan de huisarts ook medische ondersteuning bieden in de vorm van antidepressiva en kalmeringsmiddelen om het lichaam te helpen omgaan in moeilijke tijden.
Kwaliteit van leven
Geestelijke gezondheid is net zo belangrijk als lichamelijke gezondheid en kan de kwaliteit van ons leven en dat van de mensen om ons heen aanzienlijk beïnvloeden. Helaas was niemand voorbereid op oorlog of de verschillende uitdagingen die daarmee gepaard gaan, dus is het cruciaal om prioriteit te geven aan geestelijke gezondheid en hulp te zoeken wanneer dat nodig is. Psychologische hulp zoeken is net zo normaal als naar de tandarts gaan. Het is ook normaal om van specialist te veranderen als je je ongemakkelijk voelt of geen verbetering ziet na het geven van feedback.
We hopen dat de bronnen in dit artikel je zullen helpen om de steun te vinden die je nodig hebt om je aan te passen aan je nieuwe situatie. Als je aanvullende vragen hebt over integratie en aanpassing in Nederland, aarzel dan niet om contact met ons op te nemen via onze 24/7 helpdesk.
Foto door Kelly Sikkema op Unsplash
