Waarom extra ondersteuning in schoolwerk voordelig kan zijn voor nieuwkomerskinderen die zowel lang als kort het Nederlands onderwijssysteem volgen.
Wat helpt kinderen met een vlucht achtergrond om hun plek te vinden in het Nederlandse onderwijs? Via ThuisOnderwijsMaatjes (TOMaatjes) worden vrijwilligers gekoppeld aan kinderen uit nieuwkomersgezinnen om ondersteuning te bieden bij schoolwerk, taal en integratie in het Nederlandse schoolsysteem. In dit onderzoek naar het TOMaatjes-project, uitgevoerd door OpenEmbassy en met de ondersteuning van Stichting Janivo, komen verhalen van kinderen, ouders en vrijwilligers naar voren. Zij vertelden over hun ervaringen met de extra begeleiding die TOMaatjes biedt.
Door: Hilde Turenhout, Mariana Almeida, Irene del Piazzo en Josja Sanderink
Onderzoeksmethodiek TOMaatjes
Voor dit onderzoek naar het TOMaatjes-project is gebruikgemaakt van actieonderzoek, aangevuld met logboeken, interviews, trainingen en oudergesprekken. De verzamelde data is thematisch geanalyseerd met behulp van het Indicators of Integration Framework (Ager & Strang, 2008). De nadruk ligt op vier indicatoren: taal, onderwijs, bruggen bouwen en veiligheid. Dit zijn volgens het internationaal erkende model de sleutels tot effectieve integratie. Aan dit onderzoek namen acht kinderen en zeven vrijwilligers deel. Onderzoekers werkten nauw samen met vrijwilligers om inzicht te krijgen in de uitdagingen van nieuwkomerskinderen en direct bij te dragen aan oplossingen. Doorlopend werd geëxperimenteerd met werkwijzen en deze werden gezamenlijk geëvalueerd.
- Logboeken: Na iedere les vulden vrijwilligers online logboeken in met observaties, vragen en reflecties. Deze boden inzicht in leerprocessen, obstakels en werkende strategieën.
- Training en intervisie: Vrijwilligers volgden drie trainingen over NT2, onderwijsstrategieën en intervisie. Daarnaast vonden verdiepende bijeenkomsten en een inspirerend interview met een NT2-docent plaats.
- Interviews en oudergesprekken: Kinderen werden bij aanvang en afronding geïnterviewd over hun schoolervaringen. Ouders deelden hun perspectief op de thuissituatie, voortgang en wensen rondom begeleiding.
- Schoolgegevens: Vergelijking van schooladviezen (groep 7 en 8) gaf zicht op mogelijke ontwikkeling tijdens het project.
Data werd gecodeerd en geanalyseerd op thema’s als onderwijs, taal en sociale verbinding.
Er is gewerkt volgens de principes van vrijwillige deelname, anonimiteit en geïnformeerde toestemming. Gegevens zijn zorgvuldig en veilig opgeslagen.
Obstakels
“Ze kan opdrachten ook niet begrijpen omdat ze culturele verwijzingen bevatten die ze niet begrijpt, zoals de opdracht van vandaag over werkwoorden met ‘Klein Duimpje’ als hoofdpersoon. Een kind dat in Nederland is opgegroeid begrijpt die verwijzing en weet dat het over een persoon gaat, maar zij weet dat niet.” – Vrijwilliger
- Taalbarrière: Beperkte beheersing van het Nederlands vormt een fundamenteel obstakel. Kinderen begrijpen opdrachten vaak niet door gebrek aan woordenschat en culturele referenties, wat hun prestaties en zelfvertrouwen schaadt.
- Ongelijke schoolprestaties: Ondanks aanleg in bepaalde vakken, kampen kinderen met achterstanden, vooral in vakken als rekenen waar taal onmisbaar blijkt. Beperkte ondersteuning thuis verergert deze ongelijkheid.
- Gebrek aan zelfvertrouwen: Door herhaald falen en taalproblemen durven kinderen minder bij te dragen in de klas. Dit tast hun motivatie en leerhouding aan.
- Druk van ouders, zichzelf en het schoolsysteem: Kinderen ervaren hoge druk vanuit zichzelf, ouders en het schoolsysteem (zoals de doorstroomtoets). Deze druk leidt tot vermoeidheid, frustratie en lagere prestaties.
- Sociale uitdagingen: Veel kinderen krijgen te maken met pesten, uitsluiting of discriminatie, wat hun gevoel van veiligheid en verbondenheid aantast en hun leerervaring negatief beïnvloedt.
Succesfactoren
“Ze is nu trots op zichzelf. Ik zeg het van tevoren, maar ze geloofde me niet. Maar toen ze dat advies kreeg, geloofde ze dat ze het kon.” – Ouder
- De taal
TOMaatjes bood kinderen maatwerk in taalbegeleiding. Dit gaf de kinderen meer zelfvertrouwen en dit werd ook zichtbaar in de resultaten op school. Toch blijft taal voor veel kinderen hetgene waar extra aandacht naartoe moet blijven gaan en niet ieder kind bereikt het niveau dat nodig is om volwaardig mee te draaien in de klas. - Het onderwijs
Dankzij TOMaatjes kregen kinderen gerichte hulp bij vakken zoals rekenen en taal. Voor veel van hen leidde dit tot een positiever schooladvies in groep 8 dan eerder werd verwacht. Tegelijk bleek dat de deelnemende kinderen uiteenlopende leerbehoeften hadden, wat een extra uitdaging vormde voor de vrijwilligers, de tutors. - Thuis en school
De vrijwilligers speelden een belangrijke rol als tussenpersoon tussen ouders en scholen. Ze hielpen bij oudergesprekken voeren, schoolkeuzes maken en uitleg geven over het Nederlandse onderwijssysteem. Dit versterkte het vertrouwen van ouders, maar het blijft voor gezinnen die nieuw zijn in Nederland moeilijk om het systeem volledig te begrijpen en mee kunnen doen. - Veiligheid
Kinderen voelden zich bij TOMaatjes gezien en gehoord. De rustige setting en de betrokkenheid van de vrijwilligers droegen bij aan hun algehele welzijn. Sommige kinderen gaven aan minder bang te zijn om fouten te maken en durfden meer te zeggen in de klas. Toch bleef sociale veiligheid op school, zoals pesten en uitsluiting, voor sommigen een probleem dat de vrijwilligers van TOMaatjes alleen niet konden oplossen.
Tabel 1. Schooladvies aan het begin van groep 8 en het definitieve advies aan het eind van groep 8.
Tot slot
De resultaten zijn hoopvol, maar structureel is er meer nodig dan naschoolse begeleiding van vrijwilligers.
In dit onderzoek hebben de vrijwilligers van TOMaatjes laten zien hoe belangrijk individuele aandacht, betrokkenheid en vertrouwen zijn voor nieuwkomerskinderen. De resultaten zijn hoopvol: meer schoolplezier en hogere taalvaardigheid. Tegelijk is duidelijk dat structurele extra aandacht voor deze kinderen, door scholen en gemeenten, nodig blijft. Want de uitdagingen zijn met een paar uur per week niet opgelost. TOMaatjes werkt, maar alleen als onderdeel van een groter geheel.
“Ze is nu trots op zichzelf. Ik zeg het van tevoren, maar ze geloofde me niet. Maar toen ze dat advies kreeg, geloofde ze dat ze het kon."
Mijlpaal onderzoek TOMaatjes
Meer over het onderzoek
Extra ondersteuning
Meer over het project
