Hoe zorgen we dat nieuwkomers écht kunnen meedoen in de samenleving?
Niet alleen via begeleiding of regels van bovenaf, maar door sámen met hen te bouwen aan manieren die werken. In het project van de Maatschappelijke Diensttijd (MDT) en de Meedoenbalie is dit in praktijk gebracht: een participatieve aanpak, waarin nieuwkomers actief konden meedenken. De resultaten zijn niet alleen inspirerend, maar ook bruikbaar voor iedereen die werkt aan integratie, participatie of jongerenbeleid. De volledige rapportage is te vinden aan het einde van dit artikel.
Wat is MDT eigenlijk?
MDT is een initiatief van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), in samenwerking met de afdeling Inburgeringsbeleid van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Het is speciaal bedoeld voor jonge nieuwkomers die in een asielzoekerscentrum (azc) wonen. Het doel is om hen te ondersteunen bij hun deelname aan de samenleving.
Dat gebeurt door hen actief te betrekken bij activiteiten die goed zijn voor henzelf én voor anderen: zo leren ze de taal, ontmoeten ze mensen, en voelen ze zich sneller thuis. Dus, MDT biedt hen kansen om zich zowel persoonlijk als professioneel te ontwikkelen en fungeert als brug naar een nieuw leven in Nederland. Dit versterkt de sociale cohesie in de samenleving.
“Ik heb zoveel mensen leren kennen, mijn netwerk is enorm gegroeid. Mensen helpen me nu met mijn toekomstplannen.” - deelnemer
Onderzoek hoe MDT bijdraagt
Om dit doel te realiseren zijn er op verschillende azc-locaties pilots gestart, die door OpenEmbassy werden gemonitord en geëvalueerd. Daarbij hebben we vooral gekeken naar hoe goed het MDT-programma aansluit bij de behoeften van jonge nieuwkomers, en waar er nog kansen liggen voor verbetering. We onderzochten hoe MDT bijdraagt aan hun inburgering en integratie, én hoe de samenwerking verloopt met de Meedoenbalies in Nederland. Ook is gekeken naar de ervaringen en inzichten van betrokken medewerkers, om te achterhalen wat er nodig is om het programma effectiever te maken.
De eindrapportage presenteert de eerste inzichten. Het geeft een duidelijk beeld van hoe het MDT-programma momenteel werkt. Op basis van deze inzichten doen we ook suggesties om het programma nog beter te maken.
Belangrijkste inzichten
- Zingeving is cruciaal: Veel nieuwkomers ervaren meedoen als meer dan alleen werk of opleiding. Zingeving, ergens bij horen en jezelf nuttig voelen, staan centraal. MDT bleek hierin een krachtige route.
- Taal is geen voorwaarde, maar een gevolg: Door actief mee te doen in vrijwilligerswerk en in gesprek te gaan met anderen, verbeterde de taal vanzelf. Deelnemers gaven aan dat juist het meedoen hun taalontwikkeling versnelde.
- Vertrouwen en nabijheid zijn onmisbaar: De rol van betrokken begeleiders en contactpersonen (vaak zelf met migratieachtergrond) bleek essentieel. Zij boden veiligheid en begrip, wat participatie toegankelijk maakte.
- Ruimte voor maatwerk werkt: In plaats van een vast traject, konden deelnemers hun MDT-traject vormgeven op een manier die bij hen paste. Die flexibiliteit maakte deelname laagdrempelig en effectief.
“Ik voel me nuttig. Ik zie de impact van wat ik doe en dat maakt me gelukkig.” - deelnemer
Aanbevelingen
Op dit moment heeft de MDT verschillende knelpunten, met name omtrent de beperkte zichtbaarheid en toegankelijkheid. Ook de formele erkenning van MDT en doorstroommogelijkheden na afronding kennen ruimte voor verbetering. Deze knelpunten bieden echter ook kansen. Op basis van deze knelpunten zijn verschillende aanbevelingen opgesteld. De belangrijkste zijn hier op een rijtje gezet:
- Verbeter de wervingsstrategieën:
Promoot MDT actief binnen azc’s en werk nauwer samen met COA-medewerkers. Ook het inzetten van oud-deelnemers als ambassadeurs en het organiseren van laagdrempelige kennismakingsactiviteiten helpt om nieuwe deelnemers te enthousiasmeren.
- Vereenvoudig de administratie:
Maak het registratieproces eenvoudiger om deelname toegankelijker te maken, en geef duidelijke introductiesessies over de mogelijkheden binnen MDT.
- Zorg voor formele erkenning en certificering:
Laat MDT-ervaringen meetellen binnen inburgeringstrajecten. Erkenning door gemeenten en de IND verhoogt de motivatie van jongeren om mee te doen.
- Versterk duurzame samenwerking en coördinatie:
Zorg voor meer vaste begeleiders per locatie en biedt gepersonaliseerde begeleiding om continuïteit te waarborgen en drempels zoals taalbarrières en onzekerheid weg te nemen.
- Verbeter de doorstroommogelijkheden na MDT:
Koppel MDT sterker aan werk, onderwijs en vrijwilligerswerk. Stimuleer ook langdurige betrokkenheid voor jongeren die hun MDT-project willen vervolgen.
- MDT zou landelijk geïmplementeerd moeten worden:
Er wordt gepleit voor het opzetten van MDT als één landelijke organisatie, actief in alle azc’s in Nederland. Dit zou de impact van het programma vergroten en ervoor zorgen dat alle nieuwkomers toegang hebben tot de mogelijkheden die MDT biedt.
- MDT als middel voor mentaal welzijn en sociale stabiliteit:
MDT biedt structuur en stabiliteit voor jongeren die zich onzeker voelen over hun toekomst en zou daarom expliciet als welzijnsprogramma gepositioneerd kunnen worden.
Door deze verbeteringen door te voeren, kan MDT een grotere rol spelen in de integratie en participatie van jonge nieuwkomers in de Nederlandse samenleving.
Meer weten?
Werk je met jongeren, nieuwkomers, of aan inclusie in bredere zin? Dan biedt deze rapportage niet alleen inzichten, maar ook handvatten. Het laat zien hoe je mensen écht betrekt, hoe je ruimte biedt voor zingeving en hoe je processen kunt inrichten die uitgaan van vertrouwen en gelijkwaardigheid.
Download rapport
"Analyse effectiviteit MDT en Meedoenbalie programma's"
