Ontmoetingen en inzichten van burgers over samenleven
Goed samenleven in Nederland met verschillende groepen mensen gaat niet vanzelf. Het zorgt voor veel vragen en eist een actieve houding van burgers en overheden. Wat is het perspectief van burgers op samenleven in diversiteit? Wat is er volgens hen nodig om de sociale samenhang te versterken? En hoe bereik je als overheid burgers om over deze thema’s de dialoog aan te gaan?
Door: Floris Koning en Liv Kaya Aabye de Hoop
Verdieping en verschillende perspectieven
Samen met Conversation Culture mochten we in opdracht van het team Samenleving en Integratie (Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) deze vragen onderzoeken. We organiseerden hiervoor zeven bijeenkomsten door heel Nederland rondom onderwerpen zoals; verbindende verhalen, spelregels voor de maatschappij en goede ontmoetingsplekken. Het doel was om met inwoners van Nederland in gesprek te gaan over hoe zij kijken naar het leven in een diverse maatschappij.
De sessies begonnen met het delen van persoonlijke verhalen. Dit gaf deelnemers de kans om ervaringen te delen vanuit hun eigen leefwereld. Door deze ervaring te bespreken in de groep konden zij hier gezamenlijk vanuit verschillende perspectieven op reflecteren. Niet alleen raakten deelnemers hierdoor vertrouwd met het thema, ook groeide het begrip voor elkaar, waardoor het veiliger was om samen de verdieping in te gaan en ideeën uit te wisselen. Daarna ontwierpen deelnemers gezamenlijk gedragen oplossingen voor een prettige manier van samenleven in een divers Nederland.
Burgerconsultatie is een manier om burgers te betrekken bij overheidsbesluiten en beleidsvorming, met als doel beleid beter te laten aansluiten bij hun behoeften en verwachtingen. Dit gebeurt via methoden zoals bijeenkomsten, burgergesprekken en workshops. Door ideeën en voorstellen van inwoners te verzamelen, krijgen beleidsmakers inzicht in hun mening en ervaringen. Deze inzichten helpen bij het nemen van beter geïnformeerde en effectievere beslissingen. Bovendien versterkt burgerparticipatie de stem van inwoners en stimuleert het nieuwe ideeën door hun perspectieven te integreren in beleid en planning.
Succesfactoren van onze aanpak
- Het gebruik van theatrale en beeldende werkvormen
Dit maakt de sessies speelser, wakkert de creativiteit van mensen aan en laat je letterlijk in de voetstappen van iemand anders kruipen. Juist hierdoor voelden mensen zich gezien, konden ze experimenteren met mogelijke interventies en beleefden ze live de impact die een klein gebaar kan hebben. - Het opzetten van een gelijk speelveld
Deze aanpak sluit aan bij mensen voor wie taal of formele overlegvormen minder toegankelijk zijn en bood daarmee een ‘level playing field’. Verschillende werkvormen zorgen voor een gestructureerde werkwijze waar iedereen hetzelfde doet en zorgt ervoor dat er voor iedereen een onderdeel is dat goed aansluit. - Ervaring als vertrekpunt
Door ervaringen als basis te nemen van de gesprekken kan iedereen meedoen en hebben we het over concrete situaties in plaats van politieke standpunten. Het zorgt voor wederzijds begrip en maakt dat de inzichten gebaseerd zijn op de leefwereld van mensen in plaats van op abstracte discussies.
Ervaring van de deelnemers
De reacties van de deelnemers over de bijeenkomsten zijn positief. Zij namen vooral een gevoel van verbondenheid, openheid en menselijkheid mee uit de sessie. De deelnemers vertelden fijne mensen te hebben ontmoet. Zij waardeerden het samenkomen, het delen van verhalen en inzichten, en ervaarden het als leerzaam, inspirerend en positief. De sessies versterken het gevoel van saamhorigheid en geven energie en motivatie om in actie te komen.
“Fijn mensen buiten de bubbel te leren kennen.”
“Leuk om dit soort activiteiten te hebben om empathie te bevorderen met andere mensen.”
“Bedankt voor de interessante en inspirerende sessie! Ik wist niet goed wat ik moest verwachten, maar ben positief verrast.”
Ontwerp je ideale ontmoetingsplek
De laatste bijeenkomst stond in het teken van ruimte voor ontmoeting in de woonomgeving. We vroegen deelnemers naar hun persoonlijke ontmoetingen. Op basis van hun ervaringen ontwierpen we met elkaar hun ideale ontmoetingsplekken. Wat hieruit blijkt, is dat mensen elkaar niet vanzelf ontmoeten, ook al wonen zij bij elkaar in de buurt. Zo gaf een deelnemer aan: “In mijn buurt gebeurt van alles, ik ken daardoor mensen in de buurt. Maar dit faciliteert niet de ontmoeting met de mens die ik normaal niet ontmoet. Op een avond als deze heb ik meer mensen ontmoet die veel van elkaar verschillen.”
Elkaar ontmoeten gaat niet vanzelf, het zou fijn zijn als er mensen zijn die daar een actieve rol in spelen. Dat kan in de buurt op straat, maar ook een host in een wijkcentrum. Betreft wijkcentra zijn deelnemers het eens: die moeten uitnodigend op en toegankelijk zijn, met bijvoorbeeld een betaalbaar aanbod van eten. Deelnemers willen dan ook zelf meedenken en meedoen in hoe een wijkcentrum en andere ontmoetingsplekken eruitzien. Ook dachten zij na over wie zich waar prettig voelt. Er werd gesproken over cultuurverschillen in parkgebruik en dat mensen zich op hun gemak voelen op plekken waarin zij zichzelf herkennen in onder andere taal en sfeer.
Betrokkenheid en verbinding vanuit ontmoeting
Door het samenbrengen van een verscheidenheid aan mensen, werd er eigenlijk al ruimte gecreëerd voor ontmoeting. De deelnemers met verschillende achtergronden en behoeften waren goed in staat om gezamenlijk te bedenken wat er nodig is voor het ontmoeten van anderen. Samen vormden zij een team van experts en konden vanuit verbinding verschillen overbruggen.
Opvallend was dat alleen ideeën zonder tegenstand werden opgeschreven, waardoor sommige stemmen minder gehoord werden. Toch zocht de groep actief naar compromissen. Deelnemers zien een grote rol voor henzelf en willen dit in samenwerking met (lokale) overheden doen. Drempels, zoals ingewikkelde subsidieaanvragen, zou de overheid weg moeten nemen.
“Als je iets kan aanvragen voor in je straat: top dat dit kan, maar het moet ook echt van de bewoners zelf komen. Maar als je iets in het park wil, dan heb je echt iemand van de gemeente nodig die met omwonenden die welwillend zijn een coproductie vormen.”
Dit laat zien hoe waardevol het is om samen na te denken over een plek waar iedereen zich welkom voelt. Inwoners van Nederland hebben een grote motivatie om de handen uit de mouwen te steken voor elkaar en de verbinding aan te gaan. Zij hebben hier alleen wel de middelen voor nodig en het vertrouwen van de overheid. Dat vertrouwen ontstaat niet vanzelf, maar vraagt om een overheid die investeert in relaties met haar burgers, zeker op lokaal niveau.
Een kerninzicht van de consultaties is dan ook: zie burgers als als actieve co-ontwerpers van een diverse samenleving.
Benieuwd naar andere centrale inzichten? Lees dan (de samenvatting van) het rapport en kom naar de online presentatie over de burgerconsultatie.
Meld je nu aan!
📅 Datum: dinsdag 16 september 2025
🕒 Tijd: 17.00 – 18.00
📍 Locatie: Online via Teams
Laat je inspireren door de presentatie van de hoofdinzichten en kom te weten wat de directie Samenleven en Integratie met met deze input doet.
Online presentatie
Op 16 september presenteren wij de hoofdinzichten. We gaan in gesprek met de directie Samenleven en Integratie van SZW en een aantal deelnemers.
