Op 14 mei 2025 heeft OpenEmbassy een reactie ingediend op de internetconsultatie over het schrappen van de Spreidingswet. Vanuit onze rol als verbindende kennisorganisatie tussen nieuwkomers, beleidsmakers en uitvoerders, maken we ons zorgen over de mogelijke gevolgen bij afschaffing van deze wet.
Niet alleen omdat afschaffen direct gevolgen heeft voor de opvangcapaciteit, maar ook over wat dit zou betekenen voor nieuwkomers, gemeenten en de samenleving als geheel.
Door: Femke Brand
Verdeling en capaciteit van opvangplekken
De Spreidingswet is de basis voor een eerlijke verdeling van opvangplekken over gemeenten. Zonder deze wettelijke verankering dreigen gemeenten hun plannen stop te zetten, wat volgens het COA direct kan leiden tot het verlies van 2.000 tot 2.500 opvangplekken. Dit zet extra druk op locaties die nu al overbelast zijn, zoals Ter Apel. Met als gevolg een verhoogd risico op schendingen van mensenrechten, zeker voor kwetsbare groepen als kinderen. Zij lopen risico op ontwikkelingsschade als ze lang in grootschalige, afgelegen (nood)opvang verblijven, zonder stabiliteit of goede ondersteuning.
Langere wachttijden en belemmering meedoen
Maar de gevolgen van het afschaffen van de wet reiken verder dan alleen de opvangcapaciteit. Het schrappen van de wet zou ook betekenen dat de regionale ongelijkheid toeneemt. Gemeenten die nu al veel doen, worden dan zwaarder belast, terwijl anderen afhaken. Er ontstaan langere wachttijden, waardoor statushouders pas veel later kunnen beginnen aan hun integratie. Dat is frustrerend en werkt demotiverend. Ook raakt de asielketen verstopt, omdat statushouders noodgedwongen in opvanglocaties blijven, waardoor er geen plek meer is voor nieuwe asielzoekers.
Kleinschalige initiatieven en vertrouwen
Daarnaast dreigen we waardevolle initiatieven kwijt te raken. In veel gemeenten heeft de wet ruimte gecreëerd voor kleinschalige, innovatieve opvangvormen waarin bewoners vanaf dag één betrokken worden. Deze zorgen voor sneller contact met de buurt, meer participatie en lagere kosten dan grootschalige noodopvang. Als de wet verdwijnt, raken we ook deze vooruitgang kwijt.
Ook gemeenten zelf geven aan dat zij behoefte hebben aan consistent beleid en langetermijnzekerheid. De huidige onduidelijkheid ondermijnt het vertrouwen in de overheid en maakt het moeilijk om duurzame investeringen in opvang te doen. Tot slot: als opvang zich concentreert in een paar regio’s en noodopvang de norm wordt, neemt de druk op voorzieningen toe. Dat vergroot spanningen en verkleint het draagvlak. Precies het tegenovergestelde van wat een inclusief en veerkrachtig samenlevingsmodel nodig heeft.
Waarom de Spreidingswet van belang is
De Spreidingswet helpt om opvang menselijk, eerlijk en werkbaar te houden. Ze biedt rust, structuur en een goede basis voor meedoen vanaf dag één. We staan hierin niet alleen. Ook de VNG, COA, VluchtelingenWerk Nederland, UAF, UNHCR, de Kring van Commissarissen van de Koning en de Nederlandse Orde van Advocaten pleiten in hun reacties voor behoud van de Spreidingswet.
Download onze reactie
Reactie consultatie Spreidingswet - OpenEmbassy
Bekijk alle reacties
Webpagina Consultatie Spreidingswet
