Voor haar masterthesis Sociologie deed Chernice Willems onderzoek naar de visies van ouders op ouderbetrokkenheid gedurende de onderwijsloopbaan van kinderen met een migratieachtergrond. Maar wat is ouderbetrokkenheid precies voor ouders met een andere culturele achtergrond en hoe ervaren zij deze betrokkenheid? Het onderzoek is uitgevoerd middels interviews met de ouders die deelnemen aan TOMaatjes, een projectmedewerker en een expert op het gebied van ouderbetrokkenheid bij migratieachtergrond.
Door: Chernice Willems
Ouderbetrokkenheid in het Nederlands onderwijssysteem
In het Nederlandse onderwijsbeleid wordt ouderbetrokkenheid gezien als een cruciale factor voor het schoolsucces van kinderen. Toch blijkt dat het dominante beeld van ‘betrokkenheid’ – zoals fysieke aanwezigheid op school of deelname aan oudergesprekken – niet altijd aansluit bij de visies van ouders met een migratieachtergrond op ouderbetrokkenheid. Veel van deze ouders ondersteunen hun kinderen intensief thuis, maar ervaren dat hun inzet niet altijd erkend wordt. Dit kan leiden tot misverstanden, onzekerheid en het gevoel tekort te schieten, terwijl hun betrokkenheid in werkelijkheid groot is.
Visie van ouders
De gesprekken met de ouders zijn geanalyseerd rond zes thema’s: ouderbetrokkenheid, barrières, ondersteuning vanuit het project, sociaal kapitaal, co-creatie en toekomstwensen van ouders. Uit de resultaten blijkt dat veel ouders zich sterk verantwoordelijk voelen voor de schoolloopbaan van hun kind, maar tegelijkertijd verschillende belemmeringen ervaren. Taalbarrières, onzekerheid over hun rol en een gebrek aan informatie vanuit school vormen daarbij belangrijke obstakels. Hoewel TOMaatjes kinderen direct ondersteunt, voelen ouders zich vaak slechts zijdelings betrokken bij de aanpak. De focus ligt voornamelijk op het kind, terwijl ouders juist behoefte hebben aan samenwerking en erkenning. Dit onderstreept de noodzaak van een benadering waarin ouders als gelijkwaardige partners worden gezien.
Aanbevelingen voor verbetering
De bevindingen uit het onderzoek ouderbetrokkenheid leiden tot meerdere aanbevelingen. Ten eerste wordt geadviseerd dat vrijwilligers en coördinatoren bij de start van elk traject een open gesprek voeren met ouders over hun verwachtingen en behoeften. Dit schept ruimte voor erkenning en gedeeld eigenaarschap. Ook duidelijke en toegankelijke informatie over het traject en de rol van ouders is hierbij van belang.
Daarnaast is het investeren in relationeel vertrouwen essentieel. Ouders waarderen vrijwilligers die benaderbaar en niet-veroordelend zijn, en die de tijd nemen om vragen te beantwoorden. Het werken met vaste vrijwilligers per gezin kan bijdragen aan duurzame relaties. Training in cultuursensitieve communicatie kan vrijwilligers helpen om gesprekken te voeren waarin ook de kennis en zorgen van ouders een plaats krijgen.
Een derde aanbeveling richt zich op het versterken van netwerken tussen ouders. In de huidige opzet ontmoeten ouders elkaar nauwelijks (bij online lessen), terwijl juist dit sociale contact kan zorgen voor steun, herkenning en gedeeld vertrouwen. Toegankelijke ouderbijeenkomsten, bijvoorbeeld rond praktische thema’s, kunnen hierin voorzien.
Verder blijkt structurele ouderbetrokkenheid bij de ontwikkeling van het project wenselijk. Dit kan vorm krijgen via een klankbordgroep of korte evaluatiemomenten, mits deze inspraak ook daadwerkelijk leidt tot aanpassingen in de praktijk. Daarmee wordt co-creatie – waarin ervaringskennis van ouders als waardevol vertrekpunt geldt – concreet vormgegeven.
Beleidsmatige implicaties
Ook op beleidsniveau zijn lessen te trekken uit het onderzoek naar ouderbetrokkenheid. Vrijwilligersprojecten als TOMaatjes bewegen zich in het spanningsveld tussen informele ondersteuning en formele hulpverlening. Juist deze positie maakt hen toegankelijk en krachtig. Beleidsmakers zouden daarom niet alleen de kindgerichte resultaten, maar ook de impact op ouders moeten erkennen. Dat vraagt om financieringsvormen die ruimte geven aan het versterken van ouderrelaties.
Conclusie onderzoek ouderbetrokkenheid
Het onderzoek laat zien dat ouderbetrokkenheid bij gezinnen met een migratieachtergrond vaak wél aanwezig is, maar niet altijd zichtbaar of erkend wordt. Ouders hebben behoefte aan samenwerking, erkenning en toegankelijke informatie. Door hen actief te betrekken en serieus te nemen, kunnen vrijwilligersprojecten als TOMaatjes niet alleen bijdragen aan het schoolsucces van kinderen, maar ook aan het versterken van vertrouwen, regie en de positie van ouders binnen het onderwijssysteem.
تنزيل التقرير
"Visies op ouderbetrokkenheid bij de onderwijsloopbaan van kinderen met een migratieachtergrond: Een kwalitatief onderzoek naar het ThuisOnderwijsMaatjes (TOMaatjes) Project"
