Onderzoek onderpresteren bij Thuisonderwijsmaatjes

Voor haar masterthesis Sociologie deed Josja Sanderink onderzoek naar onderpresteren van bovenbouw basisscholieren met een niet-Westerse migratieachtergrond uit de Randstad. Onderpresteren kan tot stand komen wanneer het kind in ongunstige economische-, sociale- en culturele omstandigheden opgroeit, wat voor onderwijsachterstand kan zorgen.

Welke omstandigheden spelen er bij de kinderen van het TOMaatjes-project? En hoe dragen ouders en TOMaatjes bij aan de vermindering van onderpresteren? Het onderzoek is uitgevoerd middels interviews met de ouders en TOMaatjes en observaties tijdens het thuisonderwijs van TOMaatjes en de kinderen.

Door: Josja Sanderink

Economische-, sociale- en culturele invloeden

Uit de resultaten van het onderzoek naar onderpresteren blijkt dat ouders diverse overeenkomstige omgevingskenmerken kunnen hebben die het risico op onderwijsachterstand verklaren. Zo kan de niet-Westerse migratieachtergrond van invloed zijn op de onderwijsscores en kan de verblijfsduur van moeder een rol spelen. Ook blijkt de woonomgeving van de kinderen die in de Randstad wonen bij te dragen aan een vermindering van schoolprestaties. Uit het onderzoek kwam wel naar voren dat de meeste ouders hoogopgeleid zijn, wat een positieve invloed kan hebben op de schoolprestaties.

Bijdrage van de ouders

De resultaten laten zien dat de ouders hun kinderen op meerdere manieren ondersteuning bieden wat onderpresteren kan doen verminderen. Zo proberen ouders hun Nederlandse taalvaardigheid te verbeteren om het kind te kunnen begeleiden in de Nederlandse taal en om het Nederlandse schoolsysteem te begrijpen. Zij stimuleren hun kinderen om thuis met de taal te oefenen en ondersteunen hen door Nederlandse boeken te kopen of te lenen.

Over het algemeen ondersteunen ze hen niet inhoudelijk met het schoolwerk. Sommige ouders bieden wel vakinhoudelijke ondersteuning in hun eigen moedertaal, omdat ze denken dat het kind op die manier de stof wellicht gemakkelijker kan begrijpen. Hiervoor stellen de ouders zelf vragen op school om informatie te verkrijgen.

Bijdrage van de TOMaatjes

Uit de resultaten blijkt dat de TOMaatjes op meerdere manieren ondersteuning bieden. Zij bieden hulp op maat door eerst aandachtspunten van het kind te identificeren via de leerkracht, de ouders of tijdens de eerste begeleidingen met het kind. Ze ondersteunen de kinderen vervolgens door samen te lezen in boeken. Naast samen lezen geven sommige TOMaatjes ook ondersteuning op het gebied van begrijpend lezen bij rekensommen, door lesstof of rekenmethoden uit voorgaande leerjaren te herhalen. Tevens proberen zij het zelfvertrouwen van de kinderen te verhogen door emotionele aandachtspunten te signaleren, een gesprek te voeren over de aandachtspunten en positieve bekrachtiging te geven tijdens de begeleiding.

Uit dit onderzoek naar onderpresteren blijkt verder dat de TOMaatjes die fysieke begeleiding geven de kinderen vaker adviseren over de aanpak van de transitie naar de middelbare school en ook de ouders stimuleren om de kinderen meer ondersteuning te bieden. De ondersteuning in huis zorgt er tevens voor dat de ouders vaker om adviezen vragen over het Nederlandse onderwijssysteem of taalondersteuning door Nederlandse instanties.

Echter, de resultaten tonen ook aan dat de TOMaatjes obstakels kunnen ervaren die de kwaliteit van de ondersteuning kunnen verzwakken. Zo kunnen een prikkelrijke omgeving, gering contact met de ouders en het gebrek aan lesmateriaal van OpenEmbassy ten koste gaan van de aandacht en de ondersteuning op maat. Tot slot kan prestatiedruk door de ouders het zelfvertrouwen van het kind doen afnemen.

Conclusie

De thuisonderwijsmaatjes bieden met name ondersteuning in het bevorderen van de basisvaardigheden. Zo maken de kinderen door het samen lezen progressie in leesvaardigheden en verbreding van hun woordenschat. Hierbij is de progressie wel afhankelijk van de kwaliteit van de ondersteuning. De ouders dragen voornamelijk bij door middel van het stimuleren van het kind om met schoolwerk aan de slag te gaan, het zelf bevorderen van de Nederlandse taal en het beter begrijpen van het Nederlands onderwijssysteem.

Zo kunnen ouders en TOMaatjes samen kansen bieden aan kinderen die wegens sociale, culturele of economische omstandigheden het risico lopen om op school minder goed te presteren. Hierdoor kunnen zij bijdragen aan de vermindering van onderpresteren.