Samen met Newbees deden we een jaar lang actieonderzoek onder Oekraïense nieuwkomers, met een focus op werk. We onderzochten hoe het beleid voor mensen uit Oekraïne in de praktijk uitpakt en wordt ervaren. Gevluchte mensen uit Oekraïne kunnen – anders dan mensen in de reguliere asielprocedure – sneller en met meer autonomie en vrijheid meedoen in Nederland, maar tegelijk zonder brede toegang tot de verzorgingsstaat.
In het onderzoek haalden we in een focusgroep ook ervaringen op van mensen die onder het reguliere asiel- en inburgeringsbeleid vallen. In twee artikelen gaan we dieper in op de inzichten uit deze focusgroep, een aanvulling op de eerdere rapportage. In dit eerste artikel ligt de focus op ‘Wat is er nodig om als nieuwkomer stappen te zetten op de Nederlandse arbeidsmarkt?’
Door: Jolien de Vries
Focusgroep nieuwkomers op de arbeidsmarkt
De focusgroep was een interactieve bijeenkomst rond het thema ‘Getting grip on your career’. Alle deelnemers wilden stappen maken op het gebied van werk; én zijn op een bepaald moment in hun leven genoodzaakt geweest te migreren.
Het doel van de workshop was tweeledig: het maken van een persoonlijk plan voor werk én gezamenlijk leren over wat wel en wat niet werkt als je als nieuwkomer in Nederland wilt werken. De inzichten uit de sessie gaan in essentie over wat er nodig is om stappen te maken op het gebied van werk. Deze kennis is van belang voor het doorontwikkelen van het Nederlandse inburgeringsbeleid (of een breder getrokken integratiebeleid voor nieuwkomers).
Vier kernthema’s focusgroep
Uit de focusgroep kwamen vier kernthema’s naar voren voor nieuwkomers op de arbeidsmarkt: informatievoorziening, ontwikkelingsmogelijkheden, informeel netwerk en perspectief. In dit artikel zoomen we in op de eerste drie thema’s. Per thema benoemen we een aantal concrete suggesties van deelnemers.
1 Duidelijke, vindbare informatie werkmogelijkheden
Zowel nieuwkomers uit Oekraïne als nieuwkomers uit andere landen (op wie het asielbeleid van toepassing is), gaven aan dat beperkte informatievoorziening een obstakel vormt om stappen te maken op het gebied van werk. Voor mensen die onder het asielbeleid vallen is informatievoorziening vanuit officiële bronnen miniem. Hierdoor ontstaat er veel misinformatie over werken in Nederland. Mensen zijn aangewezen op informatie vanuit het informele netwerk en het is lastig te checken of deze informatie klopt.
Voor mensen uit Oekraïne is veel meer informatie (in eigen taal) aanwezig. Maar zij ervaren dit niet altijd als toegankelijk. Ze beschrijven het vinden van de juiste informatie vaak als ‘toeval’; je moet maar net deel uitmaken van de juiste netwerken. Bovendien is veel informatie over de arbeidsmarkt erg breed en niet altijd bruikbaar of van toepassing voor iemands persoonlijke situatie.
Concrete suggestie
- Zorg voor informatie in eigen taal, aangeboden door formele organisaties
- Door middel van ‘personal support’ kan generieke informatie over de arbeidsmarkt worden vertaald naar: hoe is dit van belang voor mijn persoonlijke situatie?
2 Mogelijkheden voor persoonlijke ontwikkeling
Jezelf kunnen blijven ontwikkelen is een belangrijk en terugkerend thema bij nieuwkomers op de arbeidsmarkt. Deelnemers van de focusgroep benoemen vooral toegang tot (taal)onderwijs en vrijwilligerswerk als succesfactoren. Taalonderwijs wordt gezien als praktische tool voor het bereiken van persoonlijke (carrière)doelen. Voor sommigen betekent dat toegang tot Engels taalonderwijs, voor anderen toegang tot Nederlands taalonderwijs. Daarnaast biedt ook vrijwilligerswerk de mogelijkheid tot ontwikkeling van nieuwe vaardigheden. Bovendien zien de meeste deelnemers vrijwilligerswerk als een bron voor nieuwe contacten en mentaal welzijn.
“Vrijwilligerswerk helpt me de deur uit te gaan en me goed te voelen’. Maar het is wel van belang realistisch te blijven; ik stak er meer tijd en energie in dat het opleverde. Ik hoopte op een concrete baankans, maar dat was niet het geval.”
Verschillen in ontwikkelingsmogelijkheden
De behoefte aan persoonlijke ontwikkeling is een gedeelde factor in de groep nieuwkomers. Tegelijk zien we grote verschillen in de mate van toegang tot ontwikkelingsmogelijkheden. Zo hebben veel mensen uit Oekraïne al ervaring met vrijwilligerswerk, (taal)cursussen en soms ook met ontwikkelingsactiviteiten binnen een betaalde baan. Wel lopen veel van hen er tegenaan dat opleidingsmogelijkheden vaak nog beperkt zijn.
Mensen die onder het asielbeleid vallen, ervaren dit anders. Voor hen zijn deze ontwikkelingsmogelijkheden erg schaars. En de verhalen die ze delen zijn illustratief voor de inzet die nodig blijkt te zijn om het beste te maken van deze schaarse mogelijkheden. Zo deelt een deelnemer:
‘Ik wilde en kon graag werken, maar kon dat niet zonder BSN. Volgens de regels zou ik nog een paar maanden moeten wachten. Ik heb toen een lijst samengesteld van werkgevers die mij werk aanboden en aan COA voorgelegd. Met dit bewijs kreeg ik eerder dan gebruikelijk een BSN’.
Concrete suggestie
- Pas het taalaanbod aan op de behoeften van mensen zelf. Vaak is dat de Nederlandse of Engelse taal. Benader het leren van de taal als middel, niet als doel.
- Organiseer toegang tot ontwikkelingsmogelijkheden, zoals vrijwilligerswerk en cursussen, voor alle nieuwkomers
Een informeel netwerk
Een informeel netwerk blijkt voor nieuwkomers een belangrijke factor voor een betere toegang tot de arbeidsmarkt. Deelnemers uit Oekraïne vertelden dat het fijn was om informeel contact te hebben met mensen in de buurt en/of met mensen die werken binnen de sector waarin iemand geïnteresseerd is. Ook deelnemers die onder het asielbeleid vallen benoemen uitbreiding van het informele netwerk als belangrijke bron voor toegang tot en informatie over de arbeidsmarkt. Maar zij ervaren beperkte netwerkmogelijkheden en zouden graag meer in contact willen komen met mensen uit de buurt.
Contact met mensen binnen relevante werksectoren kan ook online plaatsvinden, bijvoorbeeld via LinkedIn. Voor succesvol contact via LinkedIn, is het echter wel van belang om op de hoogte te zijn van de omgangsvormen binnen de Nederlandse context. Bijvoorbeeld hoe je een LinkedIn profiel actief kunt gebruiken om onbekende mensen te benaderen, in plaats van het alleen als online CV te zien.
Concrete suggestie
- Faciliteer mogelijkheden waarop buurtbewoners die nieuw zijn en buurtbewoners die er al langer wonen elkaar laagdrempelig en op gelijkwaardige voet kunnen ontmoeten.
- Ondersteun mensen bij een succesvol gebruik van LinkedIn binnen de Nederlandse context.
Verschillen in succesfactoren
De deelnemers uit de focusgroep waren het in grote lijnen met elkaar eens over wat er nodig is om als nieuwkomer (verdere) stappen te kunnen maken op de Nederlandse arbeidsmarkt. Drie belangrijke factoren zijn: 1) duidelijke informatie in eigen taal en een vertaling van deze informatie naar de persoonlijke situatie, 2) toegang tot ontwikkelingsmogelijkheden zoals een taalcursus en vrijwilligerswerk en 3) mogelijkheden om meer mensen in de buurt en in het eigen werkveld te leren kennen.
Hoewel de behoeftes van deelnemers dus sterk op elkaar lijken, zien we grote onderlinge verschillen in de mate waarin mensen deze behoeftes kunnen verwezenlijken. Het beleid waar mensen onder vallen is sterk bepalend.
Mensen uit Oekraïne vallen onder de Tijdelijke Richtlijn Bescherming. Binnen dit beleid kunnen mensen relatief gemakkelijk betaald werk of vrijwilligerswerk verrichten en is er veel informatie in eigen taal. Ze ervaren met name knelpunten als het gaat over opleidingsmogelijkheden en het uitbreiden van het informeel netwerk.
Mensen die uit een ander land gevlucht zijn, vallen onder het reguliere asiel- en inburgeringsbeleid. Het valt op hoe schaars de toegang tot de succesfactoren voor hen is. Er is heel weinig informatie (en nog minder in eigen taal) en er zijn weinig taalcursussen die toegankelijk voor hen zijn. Vrijwilligerswerk is moeilijk te vinden en er worden weinig netwerkmogelijkheden gefaciliteerd.
Conclusie
Het beleid dat van toepassing is, schept de kaders schept waarbinnen bepaalde groepen nieuwkomers toegang hebben tot de arbeidsmarkt. Er blijkt een groot verschil tussen het beleid voor mensen die uit Oekraïne zijn gevlucht en het beleid voor mensen die uit andere landen zijn gevlucht. Dit biedt een kans om te leren van positieve beleidsaspecten, zodat het breder kan worden ingezet voor alle nieuwkomers. Tegelijkertijd leert deze focusgroep ons dat ook de samenleving een rol kan spelen in toegang creëren tot de arbeidsmarkt; in de vorm van vrijwilligerswerk en informele netwerken.
Bovendien kregen we veel positieve feedback op de focusgroep zelf. Deelnemers waren enthousiast over de ruimte voor onderlinge informatie- en kennisuitwisseling over werk en het maken van duurzame connecties. Daarnaast was de focusgroep helpend op het gebied van perspectiefontwikkeling. Dit vierde kernthema diepen we uit in het vervolgartikel.
Ontvang het vervolgartikel
Benieuwd naar het vervolgartikel over de focusgroep nieuwkomers op de arbeidsmarkt? Schrijf je dan in voor onze updates.
